Αθηνά Μπίνιου: Η γλυκύτατη συγγραφέας παραμυθιών

Μια χαρακτηριστική, πολυταξιδεμένη φιγούρα που γνώρισε και αγάπησε δυο πατρίδες, ένας όμορφος εσωτερικά και εξωτερικά άνθρωπος και μια γυναίκα κοινωνικά εξωστρεφής, η οποία βλέπει τη βαθύτερη ομορφιά του ατόμου και τη μεταφέρει στα αφηγήματά της με ιδιαίτερα ευαίσθητο τρόπο. Η κ. Αθηνά Μπίνιου, ανιψιά του Νικηφόρου Βρεττάκου, μιλά στο «eMMEis» για το πιο πρόσφατο βιβλίο της που έχει ως θέμα του την παιδική ηλικία του αγαπημένου της θείου, τη συγγραφική πορεία της ίδιας αλλά και τη ζωή της πριν αρχίσει να γράφει.

- Τι πραγματεύεται το νέο σας βιβλίο ;
- Είναι ένα βιβλίο που προσεγγίζει το έργο και τη ζωή του Νικηφόρου Βρεττάκου από την πολύ μικρή, παιδική του ηλικία. Εφόσον απευθύνεται σε παιδιά πάνω από 8 ετών – και σε πιο μεγάλες ηλικίες βέβαια – ξεκινά με έναν τρόπο απλό και παιγνιώδη. Σκοπός είναι τα παιδιά να πλησιάσουν και να γνωρίσουν την ποίηση ενός σοβαρού ποιητή, από τους μεγαλύτερους νεοέλληνες ποιητές της εποχής μας που μίλησε για την ειρήνη και την αγάπη. Ορισμένα ποιήματά του είναι εύπεπτα, δεν είναι ακατανόητα, δεν θέλουν πολλή προσπάθεια να καταβάλει κάποιος μεγάλος πόσο μάλλον ένα παιδί. Απαιτούν όμως ένα παιχνίδι, μια διαφορετική συζήτηση και πολύ λίγους στίχους. Έτσι στο κείμενό μου ταιριάζω στίχους από τα ποιήματά του αλλά παρουσιάζω και τον Νικηφόρο-παιδί, τις ζαβολιές που έκανε, τα παιχνίδια που έπαιζε, το πώς μεγάλωσε…
- Το βιβλίο σας βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα ή έχει και μια δόση φαντασίας;
- Ο Νικηφόρος Βρεττάκος ήταν θείος μου. Ο πατέρας μου και η σύζυγος του Νικηφόρου, η Καλλιόπη Αποστολίδη, ήταν αδέρφια. Ο Νικηφόρος και ο πατέρας μου ήταν πάρα πολύ κοντά. Αυτοί οι άνθρωποι ήταν οι πρώτοι που έβλεπα, όταν γύριζα από το εξωτερικό. Έτσι, τον γνώρισα μέσα από την επαφή μου μαζί του, από οικογενειακές περιγραφές αλλά και μέσα από τα ίδια του τα βιβλία. Άλλωστε, ο ποιητής αυτός έβγαλε τη ζωή του μέσα στα βιβλία, ήταν ένα ανοιχτό βιβλίο… Το αποτέλεσμα είναι όλα τα έργα του να αποτελούν κομμάτια της δικής του εμπειρίας, της δικής του ζωής και των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Δεν κράτησε κρυφή την προσωπική του ζωή ο Νικηφόρος. Εδώ πρέπει να σημειώσω ότι στα βιβλία μου με βοήθησαν, επίσης, τα ξαδέρφια μου, τα παιδιά του, τα οποία μου ανέφεραν τις ιδιαιτερότητες του στο φαγητό, στο χαρακτήρα, στον ύπνο, στην αγάπη του για τη φύση. Φυσικά, το βιβλίο αυτό έχει τόσο δικές μου φωτογραφίες όσο και φωτογραφίες από το αρχείο της οικογένειας.
- Πώς ήταν ως άνθρωπος ο ποιητής; Πώς τον γνωρίσατε ως μέλος της οικογένειας;
- Ο Νικηφόρος αγαπούσε πάρα πολύ τα παιδιά. Υπήρξε μάλιστα και Πατέρας στο Ελληνικό σπίτι στην Ελβετία. Αγαπούσε πολύ τους ανθρώπους. Ήταν λιγομίλητος, παρά πολύ καλός, ιδιαιτέρως υποχωρητικός. Ποτέ δεν είχαμε ακούσει στην οικογένεια τη φωνή του… και αν ποτέ είχε γίνει αυτό, τότε σίγουρα ήταν πολύ σπάνια περίπτωση. Η θεία μου, η γυναίκα του, ήταν πιο ζωηρή και απαιτητική. Έδινε τον τόνο μέσα στο σπίτι αλλά και τον βοήθησε πάρα πολύ, αφού ως σύζυγος του στάθηκε με ξεχωριστό τρόπο. Τα παιδιά του, δηλαδή ο Κώστας Βρεττάκος, μεγάλος σκηνοθέτης, συγγραφέας και πρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Κινηματογράφου παλαιότερα και η κόρη του, Τζένη, φιλόλογος και ζωγράφος είναι πολύ ιδιαίτεροι άνθρωποι ενώ πλέον, έχουν διευρύνει την οικογένεια με τα εγγονάκια του. Οφείλω να αναφέρω ότι όλα τα βιβλία του, ακόμα και τα πρώτα που εκδόθηκαν, τα έχω στο σπίτι μου με δικές του προσωπικές αφιερώσεις, όπως «Για τη Νανά, θείος Νίκης». Μου έγραφε πολύ συχνά και συνταγές γιατί του άρεσε η μαγειρική. Μου έγραφε συμβουλές για ταξίδια που έπρεπε να κάνω. Έτσι μεγάλωσα… Έχει γράψει και αφήσει μέσα στην καρδιά μου με ανεξίτηλη μελάνη την προσωπικότητά του.
- Ποια είναι η δική σας πορεία ως συγγραφέας;
- Από νέα κοπέλα έλεγα πάντα ότι κάτι έπρεπε να γράψω… Είμαι συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας. Δεν είναι το πρώτο μου βιβλίο αυτό, αν και είναι η πρώτη φορά που ασχολούμαι με τη ζωή ενός συγγραφέα, πράγμα που είχα πάντοτε μεράκι. Όταν χάθηκε ο Νικηφόρος από τη ζωή, αισθάνθηκα ότι δεν πρόλαβα να τον ρωτήσω όλα αυτά που ήθελα να μεταφέρω σε μικρά παιδιά… και με έπιασε μια λύπη… Ασχολήθηκα πολύ καιρό με το βιβλίο αυτό, μέχρι να βγουν από μέσα μου όλα όσα ήθελα να δώσω. Έκανα και πολύ μεγάλη έρευνα στα ποιήματά του.
Συνεχώς γράφω παραμύθια… Έχω γράψει και πολλά Μανιάτικα (παραμύθια), μιας και είμαι και εγώ από τη Μάνη, όπως ο Νικηφόρος. Μου αρέσει να μετατρέπω τη ζωή μου και τη ζωή των άλλων σε παραμύθι, αν και είναι δύσκολο εγχείρημα. Πρέπει να έχεις μέσα σου μια ιδέα, μια σκέψη, μια επιθυμία, να θέλεις να τη φτάσεις και να σου δείξει το σύμπαν, να σου μιλήσει ο κόσμος, οι καταστάσεις, η φύση και να σου πουν με ποιον τρόπο μπορείς να τα κάνεις όλα αυτά παραμύθι. Όταν μπορέσεις να μετατρέψεις μέσα σου τη ζωή σε παραμύθι, εύκολα γράφεις… Στα 11 βιβλία μου, τρία εκ των οποίων είναι υπό έκδοση, χρησιμοποιώ σύμβολα. Πολύ συχνά μου αρέσει να μεταμορφώνω τους ανθρώπους σε πουλιά και να γράφω την ιστορία τους με αυτή τη μορφή.
Εκτός από συγγραφέας είμαι και αφηγήτρια. Αυτό σημαίνει ότι κάνω παρουσιάσεις και αφηγήσεις προφορικά και από καρδιάς, μπροστά σε ζωντανό κοινό. Συχνά μου λένε ότι είμαι καλύτερη στις αφηγήσεις παρά στις συζητήσεις ή τις συνεντεύξεις. Φυσικά, μια αφήγηση είναι πολύ πιο δουλεμένη γραπτώς, αν και νομίζω πως το σημαντικό είναι το ότι βάζει κανείς προσωπικό συναίσθημα σ’ αυτήν. Απαραίτητα πάντα φέρνω και σκηνικά αντικείμενα, όπως το εκάστοτε βιβλίο, τα παιχνίδια του Νικηφόρου στη συγκεκριμένη παρουσίαση ή τα σιδεροπάππουτσα που πρέπει να λιώσει μια γυναίκα για να βρει τον αγαπημένο της στη ζωή και να τον ζυμώσει με το δικό της τρόπο («Η Ταρώ και ο Ζαχαροζυμωμένος»), έναν κρυστάλλινο αετό («Κρυστάλλινος Αετός») κλπ.
Ένα βιβλίο που έχω γράψει και με συγκινεί πολύ, αφορά στα κωφά παιδιά. Είχε βραβευτεί ως χειρόγραφο, πριν εκδοθεί ακόμη. Ενώ, τέλος, το βιβλίο που αντικατοπτρίζει ένα κομμάτι του εαυτού μου είναι «Η Λουκία και οι δυο πατρίδες», μιας και εγώ έζησα πολλά χρόνια στη Λατινική Αμερική, πριν επιστρέψω στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να έχω μέσα στην καρδιά μου και τις δυο χώρες. Έκανα πάλι παραμυθένια μια αληθινή ιστορία.
- Τι μπορεί να βρει ελκυστικό σε ένα παραμύθι ένας μεγάλος;
- Τα παραμύθια είναι πάρα πολύ ενδιαφέροντα για εμάς τους μεγάλους. Θα σου πω μόνο ένα περιστατικό για να καταλάβεις. Κάποτε ήμουν σ’ ένα βιβλιοπωλείο και έψαχνα για βιβλία. Ήρθε, λοιπόν, κοντά μου ένας άνθρωπος σχεδόν ογδόντα χρόνων, ο οποίος κρατούσε στα χέρια του ένα από τα βιβλία μου. Χάρηκα που κάποιος ξεφύλλιζε το βιβλίο μου. Μετά από μερικά λεπτά, το έκλεισε και σκέφτηκα ότι θα το αφήσει αλλά εκείνος το κράτησε ενώ πήρε ακόμη ένα δικό μου βιβλίο στα χέρια του. Μάλλον θα θέλει να το σκεφτεί και να επιλέξει, είπα στον εαυτό μου. Τα παίρνει όμως και πάει να φύγει. Πήγα, λοιπόν, και τον ρώτησα αν έχει εγγονάκια και πολύ αυθόρμητα μου απάντησε ότι δεν έχει εγγόνια. Του είπα ότι τα παραμύθια αυτά τα έχω γράψει εγώ και τον ρώτησα, αν θέλει να τα υπογράψω για να τα χαρίσει σε κάποιο παιδάκι.

Τότε μου είπε ότι δεν είναι για παιδάκι αλλά για την αγαπημένη του γυναίκα (συνομήλική του) γιατί κλείνουν 50 χρόνια γάμου! Επίσης, συχνά πηγαίνω σε σχολεία και να μου λένε γονείς και δάσκαλοι ότι ευχαριστήθηκαν πολύ τα βιβλία μου. Όλους μας αρέσει ένα παραμύθι, μια ιστορία, ένα μυθιστόρημα γιατί μας ενδιαφέρει η ζωή των άλλων, η περιπέτεια, η δράση. Εξάλλου, τέτοιες ιστορίες αποτελούν τη ζωή του καθενός, αναφορικά και συμβολικά.
- Με τι άλλο έχετε ασχοληθεί εκτός από τη συγγραφή;
- Η αλήθεια είναι ότι το επάγγελμα του συγγραφέα δεν μπορεί να σου αφήσει εύκολα χρήματα, δηλαδή να είναι το βιοποριστικό σου επάγγελμα. Είμαι, λοιπόν, χημικός βιομηχανίας και αφού τελείωσα την καριέρα μου εκεί, ξεκίνησα να γράφω. Δούλεψα τριάντα χρόνια σε αυτή τη θέση στο Σάο Πάολο, όπως προανέφερα. Εκεί παντρεύτηκα, στην ελληνική παροικία του Σάο Πάολο, με Έλληνα. Απαράβατος ήταν ο όρος να παντρευτούμε με Έλληνα! Το ελληνικό στοιχείο φτάνει παντού.
- Εσείς ασχοληθήκατε ποτέ με ποίηση;
- Είναι πολύ πιο δύσκολο να κάνεις ένα τραγούδι, ένα ποίημα που να αξίζει από το να γράψεις ένα πεζό κείμενο. Πρέπει να βρεις τον τρόπο, μέσα από τους κανόνες και τη συγκεκριμένη μορφή που πρέπει να έχει, να εκφράσεις μια ολόκληρη ιστορία. Αγαπάω πολύ την ποίηση, όπως και τα χαϊκού (ιστορίες αγάπης, φόβου, λαχτάρας κλπ. συμπυκνωμένες σε 17 συλλαβές). Αλλά εκτός από μια φορά που προσπάθησα να γράψω μερικούς στίχους πάνω στη μουσική, γρατζουνώντας μια κιθάρα, δεν έχω ασχοληθεί με τη γραφή ποίησης.
- Τέλος, υπάρχει κάποιο μήνυμα που θα θέλατε να στείλετε στη φοιτητική κοινότητα;
- Να είστε πολύ ειλικρινείς, άνθρωποι της προσφοράς, να μην περιμένετε να πάρετε για να δώσετε… Να δίνετε και θα πάρετε. Γιατί όταν δινόμαστε, σίγουρα παίρνουμε έστω και την ικανοποίηση ότι κάτι δώσαμε στον άλλο. Να μην περιμένετε πολλά ευχαριστώ και πολλά μπράβο γιατί ούτε αυτά δίνονται εύκολα. Τα μπράβο θα τα δώσετε εσείς στον εαυτό σας όμως… μπροστά στον καθρέφτη. Μιας και αν κάνεις κάτι καλό, πρέπει να πεις τα μπράβο σου εσύ ο ίδιος και να μην περιμένεις τη γνώμη των άλλων. Θα τη σέβεσαι, θα την ακούς και θα επιλέγεις.
Επίσης, πιστεύω ότι μέσα από τα λάθη της δικής μας γενιάς σε θέματα πολιτικής, τα αποτελέσματα των οποίων είδατε και βλέπετε, θα μπορέσει η δική σας γενιά να χαράξει μια νέα πορεία. Πρέπει να καταγγέλλεται η έλλειψη τιμιότητας και ηθικής. Είναι, βέβαια, κομμάτι της ανθρώπινης φύσης να λιγώνεται και όταν δει το βάζο με το μέλι να βουτάει μέσα το δάχτυλο, αλλά θα πρέπει αυτό να ελεγχθεί κάπως… Και όποιος ασχοληθεί με την πολιτική, ας δει και το κοινό καλό, όχι μόνο τον εαυτό του. Πάνω από όλα όμως να κοιτάτε την υγεία σας, να ξεκουράζεστε, να επενδύετε στις ανθρώπινες σχέσεις. Και να μην ξεχνάτε τις αξίες των παλιών ελληνικών παραδόσεων. Έχουν μέσα τους μια στοργή που δεν πρέπει να αφήνετε στην άκρη. Παράλληλα, να μην ξεχνάτε τους δικούς σας ανθρώπους… την οικογένειά σας, τους παππούδες και τους γονείς σας. Αυτοί πάντα θα σας στηρίζουν και θα σας αγαπάνε, όσο κι αν αυτό μπορεί καμιά φορά να μην φαίνεται!
Με την συγγραφέα συναντηθήκαμε τυχαία στην Έκθεση Βιβλίου. Συστήθηκε στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου μαζί με τα ξαδέρφια της και, έτσι, λόγω της συγγένειά της, βρέθηκε στο τμήμα του Αρχείου Βρεττάκου, δίπλα στο βιβλίο της, το οποίο πλέον ανήκει εκεί. Οι τρόποι, ο λόγος και η ζωντάνιά της τράβηξαν αμέσως την προσοχή μου. Είναι πολύ σπάνιο να πιάνεται κάποιος από μια σου λέξη και να σου ανοίγει ολόκληρη συζήτηση, πόσο μάλλον να καταλήγει σε μια απρόσμενη συνέντευξη! Αγόρασα αμέσως το βιβλίο της και χάρηκα πολύ για τον απλό τρόπο, με τον οποίο ξετύλιξε μέσα σε 80 σελίδες την ψυχοσύνθεση του Νικηφόρου Βρεττάκου. Οι διάσπαρτες παραθέσεις στίχων από ποιήματά του δένουν πάρα πολύ με την εκάστοτε ιστορία που περιγράφει. Αν μη τι άλλο, ένα τέτοιο βιβλίο αποτελεί κίνητρο για ένα παιδί να ξεκινήσει την ανάγνωση.

Την αγαπημένη μας, πλέον, συγγραφέα παραμυθιών μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα της. Εκεί μπορείτε να μάθετε λεπτομέρειες για τη δουλειά, τη ζωή και τα βιβλία της, και να παρακολουθήσετε οπτικοακουστικό υλικό από τις ζωντανές της αφηγήσεις.

 Σύνταξη: Δήμητρα Φουρκαλίδου